Hallo! In deze Circulaire: een nieuw tooltje om katten (en andere dingen) op foto's te taggen, een vijftig jaar oud land art werk en drie dieren die hapjes eten. Niet in deze editie: een al te lange introductie. Ga dus lezen doei.

Tag dingen met Depictor

Zoals trouwe lezers van deze nieuwsbrief weten houd ik me veel bezig met de Wikimedia-projecten, zoals Wikipedia, Wikidata en Wikimedia Commons. Commons is de mediabank van de Wikimedia-projecten: op het moment van schrijven staan daar meer dan 76 miljoen foto's, video's en andere mediabestanden op. Al die bestanden kun je gratis en voor niks gebruiken omdat ze onder een vrije licentie vallen. Je hoeft je dus niet druk te maken over, zomaar een hypothetisch scenario, een groot persbureau dat dreigbrieven stuurt met boetes van €450 vanwege een onbedoelde auteursrechtenschending.

Het was nog wel lastig op Commons om goede metadata toe te voegen aan de bestanden. Tot vrij recent ging dat nogal rudimentair: met veel tekst en eindeloos veel categorieën. Je hebt bijvoorbeeld categorieën als "emmers met levende krabben" en "badkuipen gebruikt als voederbakken voor dieren". Het zou veel handiger zijn als je zelf zo'n selectie kan samenstellen: "geef me alle afbeeldingen met leven de krabben in een emmer". En dat je dan makkelijk "krabben" kunt vervangen met "schildpadden". Of "emmer" met "terrarium". Maar je kunt moeilijk voor elke mogelijke diersoort een categorie "emmers met levende " maken.

Gestructureerde metadata

De oplossing is gestructureerde metadata, en die kun je sinds een paar jaar toevoegen op Commons dankzij Structured Data on Commons (filmpje). Je kan nu plaatjes koppelen aan items op Wikidata. Deze items beschrijven van alles: van diersoorten tot schilderijen en van personen tot sterrenstelsels. En eigenschappen van die items, zoals de Latijnse naam van een diersoort of de geboorteplaats van een architect.

Op Wikidata staan al bijna honderd miljoen van dit soort items. Je kunt het dus gebruiken als een soort gigantische thesaurus. En omdat items op Wikidata weer veel metadata hebben kun je ook hele specifieke afbeeldingen opsporen, bijvoorbeeld 'alle afbeeldingen van mensen die zijn geboren in Tilburg, architect zijn én getrouwd zijn met iemand van adel maar zelf niet van adel zijn'. Waarom je dat soort bizar specifieke dingen zou willen opzoeken zou ik niet zo snel weten. Maar ik ben zo iemand die van alleen al het idee dat het mogelijk is enthousiast wordt.

Er is één probleem: die 76 miljoen mediabestanden op Commons moeten nog wel de juiste metadata krijgen. Op het meest basale niveau is dat 'dit plaatje toont dat'. Een zogenaamd depicts-statement. De afbeeldingen staan vaak in een categorie, en die zijn wél vaak gekoppeld aan Wikidata-items.

Je zou dus kunnen zeggen: er is een categorie 'Vincent van Gogh', die is gekoppeld aan het Wikidata-item over de persoon Van Gogh, dus alle plaatjes in die categorie tonen Vincent van Gogh.

Alleen is dat te kort door de bocht. Afbeeldingen in zo'n categorie kunnen van alles zijn. "De aardappeleters" is bijvoorbeeld wel een schilderij van Van Gogh maar toont niet de persoon Van Gogh. Een zelfportret is van Van Gogh, maar toont hem ook. Een grafsteen of een handtekening toont Van Gogh dan weer niet. De enige manier om er zeker van te zijn dat zo'n depicts-statement klopt is dus toch door al die afbeeldingen handmatig door te nemen. 76 miljoen keer.

Tooltje

Dat kan een stuk sneller, dankzij een handig nieuw tooltje dat ik heb gebouwd met de weinig tot de verbeelding sprekende naam Depictor. Je kunt het tooltje alleen gebruiken als je een account hebt op één van de Wikimedia-sites (dus bijvoorbeeld op Wikipedia). Je logt in, drukt op 'start' en je krijgt een persoon toegewezen uit een willekeurig geboortejaar. Vervolgens krijg je de simpele vraag: zie je die persoon op de weergegeven foto? Elke keer als je op 'Ja' klikt voeg je op de achtergrond een depicts-statement toe aan Wikimedia Commons.

Iets meer dan twee weken geleden heb ik het tooltje online gezet. Tot nu toe hebben zo'n 150 mensen meer dan 40.000 statements toegevoegd. Ik hou een scorebord bij, en iemand uit Polen heeft al meer dan 6.000 keer een foto beoordeeld. Zelf heb ik er slechts een paar honderd. Het verbaast me altijd weer hoe ontzettend fanatiek mensen kunnen zijn als je ze de juiste tools geeft.

Overigens kan Depictor ook gebruikt worden voor meer dan alleen mensen uit willekeurige geboortejaren. Willekeurige Commons-categorieën werken ook (mits gekoppeld aan een Wikidata-item), net zoals SPARQL-queries (dat ga ik niet uitleggen hoor, dan leest echt niemand deze nieuwsbrief meer). Ik werk nu aan een mogelijkheid om challenges toe te voegen. Zodat bijvoorbeeld erfgoedinstellingen de tool kunnen gebruiken om kleine competities te organiseren: wie kan de meeste afbeeldingen depicten?

Enthousiast geworden? Wilt u zelf aan de slag? Log in met uw Wikimedia-account en ga lekker depicten!

PS: De Tilburger George van Heukelom, architect van De Inktpot in Utrecht, was getrouwd met jonkvrouw Henriëtte van den Brandeler. Leuk dat je het vraagt!

Mediadieet

Wat ik bezocht en luisterde.

• Broken Circle/Spiral Hill. In 1971 maakte de Amerikaanse kunstenaar Robert Smithson dit land art werk in een zandgroeve in Emmen. Het zou tijdelijk zijn, maar vijftig jaar later is het er nog steeds. Reden voor een speciale opening. Ik vond het subliem en ontroerend. Nog tot 24 oktober te zien in de weekenden, reservering verplicht. (★★★★)

• Atelier Nelly en Theo van Doesburg. Tentoonstelling met werk van de De Stijl-kunstenaar(s). Ik ben een groot fan van "Does", maar helaas niet van deze expo. In een donkere kelder wordt werk zonder context getoond met zaalteksten als: "het ontwerp toont rechthoekige kleurvlakken" (joh) en "rechtsonder is een potlood schets [sic] aanwezig" (ik heb ogen). Tot 10 oktober in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. (★☆☆☆)

• De Schaduwspits. Vierdelige podcastreeks van de NOS over het ogenschijnlijk ontbreken van homoseksuele voetbalprofs. Ondanks dat deze serie een beetje lijdt aan de Hollandse podcastziekte (net vertelde dingen woordelijk herhalen) is het inhoudelijk en journalistiek uitstekend gemaakt. Het werkt bijvoorbeeld goed dat ze voice-appjes gebruiken voor een wat lossere vertelvorm. Hopelijk komen er nog meer delen (en een hoop voetballers uit de kast). (★★★☆)

De beste linkjes

• Vijftien bekende boeken geschreven én geïllustreerd met behulp van een AI. (via Waa)

• YouTube-wetenschapskanaal Veritasium legt uit waarom clickbait buitensporig effectief is.

• Chris Kowalczyk bracht vijftien jaar geleden de eerste versie uit van SumatraPDF, een open source PDF-lezer. Wat heeft hij in die vijftien jaar geleerd?

• Ik geef het toe: ik ben een ontzettende fan van brutalistische architectuur. De stroming wordt gelukkig steeds meer gewaardeerd. En dat is maar goed ook, want veel panden staan op het punt om gesloopt te worden.

• De geschiedenis en evolutie van pictogrammen op de Olympische Spelen. (via Halfvet)

• "Ik heb een geheime relatie met een slaaf, maar mijn vader is er toch achtergekomen. Mijn vader is een vlieg!". Hahaha?! Waar de Romeinen om moesten lachen.

• Duizend dromen van vluchtelingen.

• Afgelopen zondag was in Amsterdam de eerste editie van het woonprotest. In Rotterdam wordt inmiddels meer dan een derde van alle woningen verkocht aan investeerders. In Charlois gaat zelfs de helft van alle woningen naar mensen die er zelf niet in wonen. Is de oplossing meer bouwen? Volgens hoogleraar Dirk Schoenmaker is het probleem niet een huizentekort maar een overvloed aan geld.

• Podcast This American Life had een geweldige aflevering over hoe de pandemie de banen veranderde van mensen met een vitaal beroep.

• Thomas Flight legt uit waarom de films en series van David Lynch altijd zo raar zijn.

• Wetenschappers van de Nottingham Trent universiteit hebben onderzoek gedaan naar hoe en wanneer je een kat moet aanhalen voor het beste effect.

• In de vorige Circulaire linkte ik naar het zeer matige nummer Red Dress van Sarah Brand. Gelukkig heeft een échte zangeres het nummer gefixt!

• Hoe ver kun je in 24 uur komen vanaf het centrum van Londen met de bus? Jo nam de proef op de som. (via Joost & Kees)

• Stress door de pandemie? In Brussel stuurt je dokter je dan naar een museum.

• More of this unreadable shit: een Insta-account dat retro-boekomslagen zo aanpast dat ze hilarisch worden. (via B3ta)

De beste gifjes

Lotte Belice, mijn trouwe chef kattengifjes, is op het moment van schrijven bezig om voor me koken. Dat is een zeer vergezochte manier om een reden te vinden om een bruggetje te maken naar het feit dat alle dieren in deze sectie iets (proberen te) eten.

Dit hertje bijvoorbeeld, dat niks liever doet in z'n leven.

En dit konijntje, dat geen enkele schroom kent.

Deze husky is ook zeer bedreven in het vinden van hapjes.

En dat was het!

Bent u een vrouw? Verrassend: dan heeft u dezelfde sekse als uw moeder én komt u voort uit de wereld van de vrouwen. Hoe danst u tussen verbinding en afgescheidenheid van uw moeder? Op maandag 27 september kunt u uw inordening vinden in de rij van vrouwen (dochter, moeder, grootmoeder) met de cursus 'terug naar je vrouwelijke bron'.

Zou u graag naar die cursus willen? Kan niet, zit al vol. Maar niet getreurd: diezelfde dag verschijnt ook de nieuwe Circuaire! En meer goed nieuws: ook mannen (zelfde sekse als hun vader) en mensen die geen verbinding voelen met het geslacht van hun ouders kunnen deze nieuwsbrief lezen en verbinding maken met hun bron en kracht.

Tot dan!