De Circulaire #194: lijstmageddon 🤯

Ga even met me mee, bijna precies twintig jaar terug in de tijd. We gaan naar dinsdag 16 december 2003. Nederland wordt sinds een half jaar geregeerd door het tweede kabinet-Balkenende. Saddam Hoessein is net opgespoord in Irak. En we weten nét wie er na Willem-Alexander ons staatshoofd zal zijn: het is een meisje.

Ik was toen twintig jaar oud, woonde net een paar maanden op kamers en schreef voor de inmiddels ter ziele gegane muzieksite tinymixtapes.com. En voor die site moest ik, zoals alle recensenten, een lijstje indienen met wat volgens mij de beste muziekalbums van dat jaar waren.

Ik had toen uiteraard geen idee dat ik twintig jaar lang ieder jaar mijn Lijstje zou maken. Want ja, onze kroonprinses heeft de mooie leeftijd bereikt van twintig, en mijn Lijstje dus ook.

Ergens afgelopen zomer realiseerde ik me dat het deze winter zo ver zou zijn. En wat is er nou een betere manier om dat te vieren dan alle albums die ik de afgelopen twintig jaar in mijn Lijstjes heb opgenomen opnieuw te luisteren en een lijst-der-lijsten te maken?

Dus daar ben ik afgelopen zomer mee begonnen. Het waren er 400. Elke dag luisterde ik één of twee van die albums terug. In de afgelopen weken waren het er wat meer dan dat (en niet altijd van het begin tot het einde, want ik heb ook een leven). Ik voegde ook nog wat albums toe aan mijn longlist die oorspronkelijk niet in een van mijn lijstjes hadden gestaan.

De longlist van 400 werd een shortlist van 130. En toen begon het grote husselen en dubben. Is My Beautiful Dark Twisted Fantasy van Kanye West een beter album dan Silent Shout van The Knife? Kan ik het maken om drie platen van Sufjan Stevens op te nemen bij de bovenste 11? Is I Love You Honeybear van Father John Misty bij nader inzien toch behoorlijk overschat en vrij matig? Het antwoord op die vragen weet ik inmiddels (het is drie keer ja).

Wat viel me op na 400 albums te hebben teruggeluisterd? Dat (en nu ga ik denk ik vrij hard tegen bepaalde schenen aantrappen) het toch vrij vaak gaat om individuele nummers en minder om het hele album. In 2003 waren er nauwelijks goede (legale) manieren om veel nieuwe muziek te luisteren. Dat kwam pas in 2010, toen Spotify in Nederland werd geintroduceerd. Streaming heeft niet alleen de manier waarop we muziek luisteren veranderd. Het heeft ook veranderd hoe we naar muziek luisteren. Nummers kom je tegen in een playlist, zoals in je Discover Weekly. Streaming heeft het idee van een album als meer dan de som der nummers aan gruzelementen geslagen. Al was het maar omdat je bij elk nummer in Spotify naast de titel ook ziet hoe vaak het is geluisterd. Aantal streams als een essentieël onderdeel van een luisterervaring.

Het interessante is dat dit dus ook retroactief werkt: als ik nu naar oudere albums luister dan zie ik dat toch veel meer als een verzameling nummers. Eigenlijk heel erg hoe dat werkte in de jaren zestig, tot de Beatles daar met Sgt. Pepper een einde aan maakten. Het idee van het album als een geheel is dus echt iets tijdelijks geweest. Het is grappig dat muzieksite Pitchfork dat in 2003, datzelfde jaar dat ik mijn eerste Lijstje schreef, precies al voorspelde, in de recensie voor Radiohead’s OK Computer (even helemaal naar beneden scrollen). Iets waar ze in 2017 ook nog op terugblikten.

Dus waar beoordeel je dan een album op? Wat mij betreft is dat dus eigenlijk heel simpel: in hoeverre er genoeg goede nummers op staan. Ik merkte tijdens het luisteren dat het een goed criterium was als ik eigenlijk niet naar het volgende album doorwilde (zoals ik al meldde moest ik er 400 luisteren), maar wilde blijven luisteren. Ook een goed criterium: of ik me de nummers überhaupt kan herinneren: een “oh ja” is ook een bonuspunt. Of het memorabel is.

Dan is er ook nog zoiets als persoonlijke smaak. Je zou een goed argument kunnen maken dat je het beste zo’n lijst kan zien als de platen waar je zelf het meeste mee hebt. En dat het sowieso zinloos is om er een volgorde in aan te brengen.

Daar ben ik echter te neurotisch voor. Een lijstje dient voor mij te beginnen bij 1, met op die plek de beste, op 2 de enabeste, etcetera.

Waar ik verder na 400 albums hélemaal geen zin meer in had is om gevatte stukjes te schrijven per album. U moet het maar gewoon doen met de namen en de volgorde. Als u toch nog iets van een handleiding wilt: scroll er gewoon een beetje doorheen, en zoek op wat u niet kent, of wat u prikkelt, of wat u herkent maar al lange tijd niet meer hebt geluisterd.

Hier zijn mijn honderd beste albums van de afgelopen twintig jaar:

1. Sufjan Stevens - Illinois (2005)

2. The Field - From Here We Go Sublime (2007)

3. Kanye West - My Beautiful Dark Twisted Fantasy (2010)

4. The Knife - Silent Shout (2006)

5. Joanna Newsom - Ys (2006)

6. Antony and the Johnsons - I Am a Bird Now (2005)

7. Sufjan Stevens - Carrie & Lowell (2015)

8. Arcade Fire - Funeral (2004)

9. Joanna Newsom - Have One On Me (2010)

10. Songs:Ohia - Magnolia Electric Co. (2003)

11. Sufjan Stevens - The Age of Adz (2010)

12. The Fiery Furnaces - Blueberry Boat (2004)

13. Max Richter - The Blue Notebooks (2004)

14. Wrens - The Meadowlands (2003)

15. Wolf Parade - Apologies to the Queen Mary (2005)

16. Radiohead - In Rainbows (2007)

17. The Rapture - Echoes (2003)

18. Animal Collective - Merriweather Post Pavilon (2009)

19. Wolf Parade - At Mount Zoomer (2008)

20. Big Thief - Dragon New Warm Mountain I Believe in You (2022)

21. For Those I Love - For Those I Love (2021)

22. William Basinski - The Disintegration Loops (2003)

23. My Bloody Valentine - m b v (2013)

24. Lil Wayne - Tha Carter III (2008)

25. Jai Paul - Leak 04-13 (Bait Ones) (2013 / 2019)

26. The Weeknd - House of Balloons (2011)

27. Clap Your Hands Say Yeah - Clap Your Hands Say Yeah (2005)

28. M.I.A. - Arular (2005)

29. Nala Sinephro - Space 1.8 (2021)

30. Jenny Hval - Classic Objects (2022)

31. Telefon Tel Aviv - Immolate Yourself (2009)

32. Tame Impala - Currents (2015)

33. Kanye West - Yeezus (2013)

34. Cloud Nothings - Here and Nowhere Else (2014)

35. Jockstrap - I Love You Jennifer B (2022)

36. Slowdive - Slowdive (2017)

37. Death Grips - The Money Store (2012)

38. David Bowie - Blackstar (2016)

39. Lindström - Where You Go I Go Too (2008)

40. Toumani Diabaté - Toumani & Sidiki (2014)

41. Fuck Buttons - Tarot Sport (2009)

42. Owen Pallett - Heartland (2010)

43. Jay-Z & Kanye West - Watch The Throne (2011)

44. Beyoncé - Renaissance (2022)

45. The Weather Station - Ignorance (2021)

46. Ana Roxanne - Because of a Flower (2020)

47. Sally Shapiro - Disco Romance (2007)

48. Common - Be (2005)

49. Thom Yorke - The Eraser (2006)

50. Burial - Untrue (2007)

51. Kali Uchis - Isolation (2018)

52. Run the Jewels - Run the Jewels 2 (2014)

53. BEA1991 - Brand New Adult (2019)

54. Oneohtrix Point Never - Replica (2011)

55. Macintosh Plus - Floral Shoppe (2012)

56. Blur - Think Tank (2003)

57. Jlin - Dark Energy (2015)

58. Huerco S. - For Those Of You Who Have Never (And Also Those Who Have) (2016)

59. Daft Punk - Random Access Memories (2013)

60. Das Pop - The Human Thing (2003)

61. Radiohead - A Moon Shaped Pool (2016)

62. Big Thief - U.F.O.F (2019)

63. Alvvays - Blue Rev (2022)

64. Hydrogen Sea - Automata (2019)

65. dEUS - Pocket Revolution (2005)

66. Low - HEY WHAT (2021)

67. Blonde Redhead - 23 (2007)

68. Eefje de Visser - Bitterzoet (2020)

69. Alex G - God Save the Animals (2022)

70. Run the Jewels - Run the Jewels 3 (2017)

71. Spoon - They Want My Soul (2014)

72. Julia Jacklin - Don’t Let the Kids Win (2016)

73. Bon Iver - Bon Iver (2011)

74. Oneohtrix Point Never - Returnal (2010)

75. Antony & The Johnsons - The crying light (2009)

76. Future Islands - Singles (2014)

77. Courtney Barnett - Tell Me How You Really Feel (2018)

78. Cut Copy - In Ghost Colours (2008)

79. Björk - Utopia (2017)

80. Arooj Aftab - Vulture Prince (2021)

81. The Whitest Boy Alive - Rules (2009)

82. Gorki - Voor Rijpere Jeugd (2008)

83. Natalie Prass - Natalie Prass (2015)

84. CHVRCHES - The Bones of What You Believe (2013)

85. Amy Winehouse - Back To Black (2006)

86. Caribou - Our Love (2014)

87. Julia Jacklin - Crushing (2019)

88. Deerhunter - Halcyon Digest (2010)

89. Bauer - Baueresque (2004)

90. Spoon - Hot Thoughts (2017)

91. Big Thief - Two Hands (2019)

92. The Walkman - Lisbon (2010)

93. Joanna Newsom - Divers (2015)

94. Deserta - Black Aura My Sun (2020)

95. Thom Yorke - ANIMA (2019)

96. The Field - Cupid’s Head (2013)

97. araabMUZIK - Electronic Dream (2011)

98. Weyes Blood - Titanic Rising (2019)

99. Phoebe Bridgers - Punisher (2020)

100. Grizzly Bear - Shields (2012)

[Chef K.: het is bij de wilde spinnen af dat The Veils er niet tussen staan.]

In deze lijst kwamen bewust geen albums voor van dìt jaar (is het dan eigenlijk wel een lijst van de afgelopen twintig jaar?). Gelukkig hoeft u niet lang te wachten om te weten wat de beste albums van dit jaar waren, want volgende tweek, op eerste Kerstdag krijgt u mijn twintigste Lijstje met de beste albums van 2023.

De beste artikelen van 2023

Weet u wat leuk is na een lijstje met honderd albums? Inderdaad! Nog een lijstje! Om uw vakantie goed in te luiden heb ik hier de beste links uit de afgelopen 20 edities dit jaar:

1. In 1969 werd Samuel Beckett geïnterviewd door de Zweedse televisie zonder een vraag te beantwoorden.

2. Mancy stelt zich voor bij een datingshow en dat gaat niet helemaal goed.

3. Waarom producten tegenwoordig slechter zijn dan vroeger.

4. Waar het fout ging met design thinking.

5. Hoe het eigenlijk zat met de vermeende censuur rondom de boeken van Roald Dahl.

6. Waarom het geen probleem is als een bus zonder passagiers rijdt.

7. Misschien wel het beste kattenfilmpje ooit.

8. Ik denk dat we hier de komende jaren nog heel veel over gaan horen: generative agents.

9. David Byrne (ja, die David Byrne) legt uit waarom frictieloze technologie ons minder menselijk maakt.

10. Waarom de Metaverse nu echt dood is.

11. En als u wilt weten hoe de wereld eruit ziet als een groot deel van wat u leest, kijkt en luistert met AI is gemaakt dan moet u dit artikel lezen.

12. Het is weer hommeles in aanmeldcentrum Ter Apel. Daarom is het goed om dit artikel van anderhalf jaar geleden er nog eens bij te pakken, toen het ook al een teringzooi was.

13. Een leuk spelletje: kies een wachtwoord.

14. Een vernieuwende vorm van storytelling in een DOOM-level.

15. Ook twintig jaar geworden dit jaar: 🦡🦡🦡🦡🦡🦡🦡🦡🦡🦡🦡🍄🍄

16. Van vegan violist naar morbide mukbang-influencer. Het verhaal van Nikocado Avocado.

17. Generatieve AI bestaat niet zonder de transformer.

18. Wat is enshittification?

19. Keith at het complete menu van de Cheesecake Factory in drie delen van een uur.

20. Een postuum voor het coden.

De beste linkjes

U bent er nu wel klaar mee, met die lijstjes. Gelukkig zijn hier nog meer lijstjes met de beste linkjes van de afgelopen twee weken.

• Better Images of AI legt uit waarom de meeste stockfoto’s over AI slecht zijn en geeft zelf alternatieven. (Via Rasa)

• Een Japanse man die héél erg fan is van de werkplaats waar de modellen voor de eerste Star Wars zijn gemaakt maakte deze prachtige hommage.

• Hoe je de afstand tussen de eerste vijf planeten van het zonnestelsel kan meten met typografie.

• Als u nu er nog niet genoeg heeft van dat ik de hele tijd zeg dat u nog niet genoeg heeft van nog een lijstje is hier nog een lijstje van mij namelijk die van de Top 2000.

• Hoe Spotify het ontwerp maakte voor de nieuwe Wrapped-campagne.

• Nee, u bent niet de enige die het opvalt, de NS doet goed haar best om u uit de trein te houden.

• Andrej Karpathy, een van de grootste AI-experts ter wereld, legt in een uur uit hoe een large language model werkt.

• Wat we kunnen leren van hoe Trump in Amerika aan de macht kwam voor wat er nu in Nederland met Wilders gebeurt.

• En nu we het toch over Trump hebben, de kans dat hij bij verkiezingswinst een dictatuur invoert wordt elke dag groter.

• Wetenschapper Cameron Browne doet iets heel interessants, hij doet onderzoek naar welke regels er gelden voor historische bordspellen waarvan die regels kwijt zijn.

• Trouwe lezer Jan mailde me met deze bizarre jaren-negentig Italiaanse Eurodance-track, opgenomen bij Neeltje Jans en de Oosterscheldekering.

• Wat er gebeurt als mensen in de buurtapp gaan appen over de verkiezingen. (Via, en dit is echt waar, MIJN BUURTAPP)

• Hoe je AI niét moet gebruiken: zoals Uber Eats dat doet met deze ‘foto’s’ van bestelbaar eten. (via Wendy)

• Laat je door AI-versies van Maarten van Rossem, Marcel van Roosmalen en Paulien Cornelisse roasten.

• Trouwe lezer Adriaan mailde me naar aanleiding van het filmpje over de AI-David Attenborough narrator dat “David” tegenwoordig ook filmpjes maakt over Warhammer 40k. (hier is een voorbeeld)

De beste kattengifjes

Zoals altijd gecureerd door de vrouw die al 12 jaar bij mij op nummer één staat: de geweldige Lotte Belice!

Als je jezelf afvraagt waarom je kinderen huilend naar bed gaan als ze met de kat hebben gespeeld.

Als je jezelf afvraagt waarom de kattensnoepjes toch altijd verdwijnen.

En als je jezelf afvraagt of katten ook een toeval kunnen krijgen.

En dat was het!

De volgende Circulaire verschijnt op eerste Kerstdag. Om het Kerstdiner luister bij te zetten krijgt u dan mijn Lijstje met de beste albums van het jaar en vraag ik u vriendelijk om de traditionele lezersenquête in te vullen.

Zalig Kerstfeest en mooie dagen vast!